Sunda Wiwitan sapuratina

Agama Sunda Wiwitan
Agama Sunda Wiwitan nyaéta agama nu dipercaya ku masarakat Kanékés atawa Baduy. Ageman ieu biasa disebut oge agama Jatisunda dina carita Parahyangan. Asal kecapna tina wiwitan, nu mibanda harti mimiti, asal, poko. Aci-acining ajaran agamana mah teu pati réa nu apal, jeung tacan aya panalungtikanana. Ieu hal teh dibalukarkeun ku ayana sikep nu nutup diri ti nu muhitna.
Seuhseuhanana mah kakawasaan nu pangluhungna teh aya di Sang Hyang Keresa (Nu Maha Kawasa) anu biasa disebut oge Batara Tunggal (Nu Maha Tunggal), Batara Jagat (Nu Ngawasa Jagat), jeung Batara seda Niskala (Nu Goib).
Dunya dina sawangan Agama Sunda Wiwitan dibagi tilu, nyaéta Buana Nyungcung (Dunya Luhur), Buana Panca Tengah (padumukan manusa), jeung Buana Larang (naraka).

Sunda Wiwitan adalah agama yang sudah sejak lama dipeluk oleh masyarakat Sunda, jauh sebelum penjajah kolonial datang ke Indonesia. Bahkan, meskipun sudah terjadi inkulturasi dan banyak orang Sunda yang memeluk agama-agama di luar Sunda Wiwitan, paham dan adat yang telah diajarkan oleh agama ini masih tetap dijadikan penuntun di dalam kehidupan orang-orang Sunda. “Secara budaya, mereka belum meninggalkan agama Sunda ini,” kata Rama Jati. Dalam perjalanan waktu, Sunda Wiwitan juga pernah mengalami masa-masa penuh tekanan dari berbagai pihak. Rama Jati sendiri pernah ditangkap dan dipenjara karena dituduh menyebarkan ajaran yang dianggap meresahkan masyarakat. Namun, pernyataan bahwa masyarakat Sunda masih belum meninggalkan agama ini memang bukan isapan jempol. Selain dari budaya penyampaian doa melalui gerak tarian seperti itu, bukti itu juga dapat dilihat dari perayaan pergantian tahun yang berdasarkan pada penanggalan Sunda, atau yang dikenal dengan nama Perayaan Seren Taun. Di berbagai tempat di Jawa Barat, Seren Taun selalu berlangsung meriah dan dihadiri oleh ribuan orang. Di Cigugur, Kuningan sendiri, satu daerah yang masih memegang teguh budaya Sunda, mereka yang ikut merayakan Seren Taun ini datang dari berbagai penjuru negeri.

Ajaran “Cara Ciri” Paham atau ajaran dari suatu agama senantiasa mengandung unsur-unsur yang tersurat dan yang tersirat. Unsur yang tersurat adalah apa yang secara jelas dinyatakan sebagai pola hidup yang harus dijalani, sedangkan yang tersirat adalah pemahaman yang komprehensif atas ajaran tersebut. Demikian pula yang berlaku di dalam agama Sunda Wiwitan. Menurut Rama Jati, ajaran Sunda Wiwitan pada dasarnya berangkat dari dua prinsip, yaitu Cara Ciri Manusia dan Cara Ciri Bangsa. Cara Ciri Manusia adalah unsur-unsur dasar yang ada di dalam kehidupan manusia. “Ada lima unsur yang termasuk di dalamnya, yaitu cinta kasih atau welas asih, undak usuk atau sebutan tatanan dalam kekeluargaan, tata krama, budi bahasa dan budaya, serta wiwaha yudha naradha,” kata Rama Jati. Untuk unsur yang kelima, wiwaha yudha naradha, maksudnya adalah sifat dasar manusia yang selalu memerangi segala sesuatu sebelum melakukannya. Kalau satu saja cara ciri manusia yang lain tidak sesuai dengan hal tersebut maka manusia pasti tidak akan melakukannya. Prinsip yang kedua adalah Cara Ciri Bangsa, yang terdiri dari rupa, adat, bahasa, aksara, dan budaya. Secara universal, semua manusia memang mempunyai kesamaan di dalam hal Cara Ciri Manusia. Namun, ada hal-hal tertentu yang membedakan antara manusia satu dengan yang lainnya. Dalam ajaran Sunda Wiwitan, perbedaan-perbedaan antarmanusia tersebut didasarkan pada Cara Ciri Bangsa ini. Kedua prinsip ini tidak secara pasti tersurat di dalam Kitab Sunda Wiwitan, yang bernama Siksa Kanda Resihan. “Namun secara mendasar, manusia sebenarnya justru menjalani hidupnya dari apa yang tersirat,” kata Rama Jati. Menurut Rama Jati, apa yang tersurat akan selalu dapat dibaca dan dihafalkan. Hal tersebut tidak memberi jaminan bahwa manusia akan menjalani hidupnya dari apa yang tersurat itu. Justru, apa yang tersiratlah yang bisa menjadi penuntun manusia di dalam kehidupan. Dalam penerapannya, Sunda Wiwitan juga tidak mengajarkan banyak tabu kepada para pemeluknya. Menurut Rama Jati, tabu yang diajarkan di dalam agama Sunda ini hanya ada dua. “Yang tidak disenangi dan membahayakan orang lain, itu tabu. Selain itu, yang bisa membahayakan diri sendiri dan menjadi kebiasaan, juga merupakan tabu,” kata Rama Jati. Sebagai contoh, papar Rama Jati, makan nasi saja bisa menjadi tabu di dalam Sunda Wiwitan ini. Dengan catatan, tentu saja, kalau makan nasinya terlalu banyak dapat membuat orang sakit perut.

PIKUKUH URANG KANEKES
Dihandap ieu kahaturkeun versi anu leuwih kumplit ngeunaan "Pikukuh Hirup rang Kanekes" sakumaha potonganan anu diposting ku Ambu. Ieu catetan meunang ngahaj nuliskeun deui nalika si kuring lunta ka wewengkon Kanekes taun 1997, dumasar pinutur sekretaris Jaro Daenah, jaro di Kp. Kadu Ketug anu minangka gapura asup ka wewengkon Tangtu, Kanekes.

Ieu catetan kungsi dipaparinkeun ka Teh Eli Julia samemeh anjeunna angkat nganjang ka Kanekes. Ku anjeunna laju ieu cateta diposting ka milist atangga (teu sawios Teh Eli, teu disebatkeun sumberna oge, rido da keur alarea ieuh):

1. Garapan (cecekelan) hirup urang Kanékés anu dipigawe jeung kudu dilaksanakeun sapopoe, nyaeta pondok teu meunang disambung, lojor teu meunang dipotong. Ari kahirupan Urang Baduy teh titipan ti Adam Tunggal anu disebut Wiwitan. Nyaeta, saluruh bangsa, agama jeung nagara. Ari wiwitanna nyaeta ti nagara puluh tilu pencar salawe nagara, kawan sawidak lima (genep puluh lima). Eta the anu disebut eusi tina jumlah lima puluh dalapan nagara, anu masing-masing boga buyut, boga pantang, boga ulah, jeung boga pamali.

Nagara pikahareupeun mah, bahan diwangun jeung bahan dirobah kudu jadi kamajuan. Ngan ari wiwitan mah anu aya di Baduy, teu meunang dileungitkeun jeung teu meunang dirobah, kudu angger sarua jeung garapan hirupna. Anu jadi sabab, geus aya ti luhurna, nyaeta basa Adam Tunggal ngumpulkeun sakabeh pananggungjawab alam dunya, pikeun nyaksian dijieunna Rukun Larapan Dua Welas, anu bakal ngeusian alam dunya. Ngan garapan ieu teu meunang dijadikeun hiji sabab bisi ngaganggu kana pangwangunan nagara.

2. Wiwitan anu dijadikeun garapan hirup sanajan ditawarkeun ka sakabeh Rukun Garapan Dua Welas, bakal loba anu teu sanggupeun. Tapi, kudu aya anu sanggup nyekel, nyaeta pikeun neguhkeun jeung ngageuingkeun anu aya ti Sabang nepi ka Merauke. Ari wiwitan anu diteguhkeun the nyaeta lojor teu meunang dipotong, pondok teu meunang disambung tea bari ngalaksanakeun

* - Mipit kudu amit
* - Ngala kudu menta
* - Ngagedag kudu bewara
* - Ngali cikur kudu matur
* - Ulah gorah, ulah linyok (bohong)
* - Ngadek kudu sacekna (nu enya kudu dienyakeun, nu ulah kudu diulahkeun)
* - Ulah sirik, ulah pidik
* - Ulah ngarusak bangsa jeung nagara
* - Gunung teu meunang dilebur, lebak teu meunang diruksak.

3. Urang Baduy boga kasanggupan ngadeugkeu, ngageuingkeun, jeung neguhkeun titipan ti wiwitan anu diparentah ku Adam Tunggal. Sanajan kitu, kudu dibantu oge ku anu neguhkeun, anu matuhkeun, jeung anu ngawangun nagara, nyaeta Pamarentah.

4. Sawelas ti Rukun Garapan Dua Welas aya kasanggupan ngabantu neguhkeun jeung matuhkeun wiwitan. Satungtung wiwitan masih keneh diurus ku manusa, makhluk anu sejen mah (saperti siluman/sileman/ghaib) ulah ngabantuan, sanajan maranehna hayangeun jeung mampu.

Manusa anu rame-rame ngabantuan sakamampuanana, sasukana, sakadugana, saweratna, jeung sakawasana, boga ngaran nyaeta Buyut Najra, Buyut Karang, Buyut Bombang, Buyut Para Nabi, jeung Buyut Para Wali. Ngan Buyut Adam Tunggal anu aya di Sabang nepi ka Merauke euweuh eureunna kudu terus neguhkeun wiwitan. Nyekel wiwitan bisa disebutkeun bener, bisa disebutkeun salah. Disebutkeun bener, da aya riwayatna; disebutkeun salah, da euweuh bukuna. Ngan lamun asa-asa jeung kurang percaya, teangan poe 7, bulan 12, tahun 8. Sabulan 30 poe, sataun 360 poe. Lamun ieu hanyang ngoreh atawa hayang nyaho leuwih jero, ulah disusul ka Baduy, jeung ulah nanya ka Puun, tapi teangan dina sajarah alam.

Ari sajarah alam ceuk itungan Urang Baduy euweuhna nepi ka 415 tahun, waktu nagara urang dijajah Walanda. Ti dinya, Sultan Banten mundur eleh ku Walanda, bari aya pamanggilna di birit Leuwi Kadatuan nu ayana di Parakan Dangong; tuluy ditepungkeun ka puun Lanting. Sultan Banten nyarita,

"Kami geus moal bisa neguhkeun wiwitan, ngan omat-omat kudutetep diteguhkeun jeung kudu dipatuhkeun, ulah gedag kalinduan, ulah rigrig kaanginan, jeung ulah limpas kacaahan. Lamun heunteu dipatuhkeun, matak puhpul pangaruh, matak teu meunang juritan, matak cambar kamenakan, matak sangar kanagara, leutik pangarahna jeung leutik pangaruhna ka nagara."

Tah ti dinya Puun Lanting nanya: "Ari sajarah alam aya dimana?"

Sultan ngajawab: "Cenah aya di Bogor"

Puun nanya deui: "Di mana jeung di saha?"

"Di Tanah Sareal, di Pangeran Raja Galeher," jawab Sultan Banten.

Ti dinya langsung bubar, ngan Ratu Banten (Sultan) nyarita,

"Kami mah, lamun asup ka kayu beureum, milu beureum; asup ka kayu putih, milu putih. Ngan omat, bisi aya urang kulit putih jeung urang Cina, eta ulah diasupkeun ka kungkurangan jero Baduy, hususna ka padalaman."

Prinsip hirup, garapan hirup Urang Baduy, nyaeta Baduy Luar ngajaga bari ngabantu tapa Urang Baduy Jero di wiwitan. Ari tapana, lain teu dahar, lain teu nginum, atawa teu sare; ngan tapana tapa bener, kudu ngajaga saluruh alam, kudu neguhkeun jeung kudu matuhkeun cara pamakean garapanana, bari ulah aya anu ngaruksak jeung ulah ngarobah titipan, saperti ngajaga kalestarian alam, di Baduy Jero nyieun imah teu meunang make paku, taneuhna teu meunang diratakeu (kudu sakumaha aslina), anu ngeusian imah teu meunang make emas jeung teu meunang nyeungeut lampu minyak tanah sababna ari minyak tanah mah asalna ti alam dianggap ngaruksak alam lingkungan, meunang ge nyeungeut lampu anu minyakna tina minyak picung atawa minyak kalapa (ramuan alam). Kahirupan Baduy Jero jeung Baduy Luar nyaeta ngahuma, bari taneuhna teu meunang dipacul, kitu deui caina (sirah cai jeung walungan) teu meunang diracun jeung dikotoran lantaran ngaruksak alam.

Pulo Jawa aya riwayatna manjang ti Barat ka Timur, nyaeta nyangsirah ka Ujung Kulon, disebut Sanghyang Sirah, nyaeta sirahna P. Jawa, nunjang ka Blambangan disebut Sanghyang Dampal nyaeta dampalna P. Jawa. Ti Sanghyang Sirah ka Sanghyang Dampal ngabogaan tulang punggung, nyaeta Pagunungan Kendengnu loba sumber caina. Sakabeh manusa kudu ngajaga jeung ngamankeun
alam pikeun kahirupan makhluk Alloh SWT.

1 komentar:

  1. Wangun Imah adat Sunda
    Wangunan Adat Sunda Buhun

    Aya sababaraha (beberapa) rupa (jenis) wangunan sunda buhun (lama) teh, diantarana:

    · Suhunan jolopong: suhunan nu lempeng (lurus). Mun basa indonesia mah, atap pelana. Siga (saperti) pelana kuda. (Suhunan Jolopong merupakan bentuk rumah yang atapnya memanjang), disebut oge (juga) suhunan panjang, gagajahan, jeung regol.
    · Jogo (tagog) anjing: Wangunan anu bentukna saperti anjing keur jogo (duduk) Suhunan hareup (nu siga bangus/ mulut anjing) ngiuhan émpér imah (menutupi teras rumah).

    · Badak heuay: Dedegna imah badak heuay rada deukeut ka jogo (tagog) anjing, ngan luhureun sirahnya aya ceulian-susuhunan tambahan, kahareup. (bentuk rumah badak heuay seperti tagog anjing tapi diatas kepala suhunan ada tambahan atau atap belakang dan depan menyerupai badak sedang menguap)

    · Parahu kumureb: Potonganana (bentuknya) siga tangkuban parahu pisan, trapesium tibalik, di Tomo Sumedang, disebutna jubleg nangkub.

    · Capit Gunting: Potongan imah anu tungtung suhunanana make kai atawa awi dicagakeun saperti gunting rek nyapit.
    · Julang ngapak: Julang ngapak mun diténjo ti hareup (dari depan), suhunan kénca katuhuna (kanan kiri) siga jangjang (sayap) manuk, julang-suhunanana opat nyambung nu di sisi nyorondoy. Sambunganana di tengah, maké tambahan siga gunting muka di punclutna. (Julang ngapak seperti burung yang sedang terbang)


    · Buka palayu: suhunan siga imah Betawi aya émpér (teras) panjang dihareup.

    · Buka pongpok: rada mirip buka palayu, ngan pantona dirobah ka arah jalan

    ·Rupa-rupa Wangunan jeung Pamakéanana
    Umum:
    o gedong: imah alus (bagus) tur badag (gede) anu biasana ditémbok
    o joglo: adegan imah leutik basajan (bentuk rumah kecil)
    o balé kambang: imaha anu diwangun disaluhureun balong, jsb. ('kambang' 'ngambang'), (yang dibangun diatas kolam, empang, dll)
    o poporogok: imah siga saung, leutik tapi lumayan
    o pakuwon: pakarangan tur imah nu sorangan
    o ranggon: saung anu luhur pisan kolongna atawa anu diwangun dina tangkal kai nu luhur
    o régol: panto gedé lawang pakarangan (en:gate, de: tor)
    o saung: adegan leutik, biasana teu didindingan, ayana di sawah, kebon, paranti reureuh.

    Pamaréntahan:
    o babancong: wangunan leutik di sisi alun-alun baheula, panggung paragi gegedén, ayeuna mah siga tempat nu nongton kelas VIP di stadion.
    o balandongan: adegan samentara pikeun narima sémah dinu hajat atawa tempat hiburan.
    o balé désa: kantor pamong désa (kantor desa)
    o balé kota: kantor walikota atawa bupati
    o balé watangan: pangadilan
    o gedong songko: imah bupati baheula
    o kadaton, karaton
    o pandapa (pendopo): tepas lega bagian hareup gedong kawadanaan, balé kota, jsb.
    o kaputrén: bumi jeung pasaréan (tempat tidur) putri raja
    o kaputran: bumi jeung pasaréan putra raja
    o bénténg: adegan anu tohaga, biasana ngurilingan kota pikeun nahan panarajang musuh
    o bui, panjara: paragi ngerem jelema nu meunang hukuman.

    Transportasi:
    o hanggar: minangka garasi pikeun kapal udara
    o stasion: pangeureunan (tempat berhenti) karéta
    o halteu: pangeureunan beus

    Tatani (pertanian) jeung Dagang:
    o jongko, warung: tempat dagang, di pasar biasana eusina pinuh ku jongko
    o palalangon: saung luhur di leuweung atawa di huma paranti ngintip sato atawa nungguan huma
    o leuit: gudang tempat nyimpen paré
    o gosali: tempat gawéna panday (pandai besi)
    o bédéng: imah-imah atawa adegan leutik paragi nu digarawé proyék wangunan jeung di kebon (rumah kecil tempat orang yang bekerja di kebun/ proyek bangunan)

    Sato (hewan):
    o pakandangan: kandang gedé atawa nu loba kandang (kandang besar atau tempat yang didalamnya banyak kandang)
    o gedogan, istal: kandang kuda
    o karapyak: kandang munding (kerbau) atawa sapi nu dikurilingan ku pager
    o pagupon: kandang japati (merpati)
    o paranjé: kandang hayam (ayam)

    Ibadah:
    langgar, tajug
    Masigit (masigit)
    Gareja (greja)
    Dikintun ku Sunda Nanggeung Dunya Inggeung

    BalasHapus

kamandang